.کوچ نهارجان بیرجند یا کوچ خراشاد ویا کوچ باقران امروزکه سنگ نگاره های لاخ مزار آن نشان دهنده تاریخ چند هزارساله آن است.اولین با ردر پاییز1343 شمسی باتلاش فراوان مرحوم حاج میر محمد بهنیا(که خدارحمتش کناد)دارای معلمی به نام سپاه دانش شدکه نامش محمدرضا شاهقلی فرزند مرحوم سرهنگ شاهقلی وزیر اسبق بهداری درزمان پهلوی دوم.بود.روزی که بهنیا با مرحوم لطفی راهنمای سپاه دانش ،اولین معلم رابه روستا آوردندوپس ازگشتی درکوچه های روستا با دونفر ازاهالی کوچ صحبتی کردند وبعدمعلم تازه ازراه رسیده را به باغ شادروان بهنیا بردند وبه باغدارخودفرمودند:شب ازآقامعلم پذیرایی کندوخودبهنیا با آقای لطفی باهمان ماشین جیپ شهبازروسی که متعلق به ارتش بودبه بیرجند بازگشتند.تا آن روزکوچ مدرسه ومعلم نداشت وچنددانش آموزکه درروستا بودنددبستانرا به مدت شش سال درروستای خراشادآموزش میدیدندوهرروزراه 7 کیلومتری خراشادرا صبح وشام دربرف وباران وسرما وطوفان وسیل وغیره می پیمودندوبعد ازپایان دوره شش ساله دبستان یاراهی شهربیرجندبرای ادامه درس می شدند ویا چندسال بعد دریکی از ادارات سیستان وبلوچستان وبیشترهم زاهدان کارمند دولت می شدند.تا آن سال تنها آقایان:محمد ابراهیم عسکری،ذبیح اله فتاحیان،مرحوم غلامرضامقامی،علی محمداسماعیل-مسلم افروز،غلامرضاافروز،غلامرضا حسن زاده مفردوعلی حسن زاده مفردرمفردرجب علی کوچی یا اسلامی نیا،سلیمان کوچی محمدعلی کوچی،مرحوم حبیب نیا ومحمد افروز ومحمدحاجی غلامحسین  کوچی،مرحوم کربلایی غلامحسین کوچی ومحمد سامانی روانه مد رسه خراشادشده بودند وهیچ دختری ازکوچ به مدرسه فرستاده نشده بود.سپاه دانش که آمد،مرحوم حاجی غلامرضا کوچی پدر حبیب نیامی گفت :کاش دولت زودتر به کوچ معلم می فرستاد تابچه های ما هم این راه دور را پیاده بازحمت ومشقت به خراشاد نمی رفتند.بهنیا ولطفی به شهر رفتند واماآقا معلم تازه رسیده فردا صبح ساعت 7 صبح به میدان ده آمد وبادونفر:مرحوم حاجی محمد علی ابادی شوهر عمه ام ومرحوم محمداسماعیل کمی صحبت کردکه بعدنفرسوم؛مرحوم محمدعلی غلام حسین کربلایی علی هم به جمع آنان پیوست.قرارشد یک نفرجارچی پشت بام برودوازمردم بخواهد که شناسنامه فرزندان زیرسیزده سال را بیاورند تا سپاه دانش اسامی را دردفتر خود بنویسد ومن که درکنارجوی آب روستا که مادرم در آن لباس می شست ناظر وحاضر بودم.وقتی محمدعلی گفت کوبچه ای که به مدرسه برود وحاجی محمد گفت :این بچه واشاره به من کرد ومن هم پریدم داخل خانه وشناسنامه ام را که ازقبل درچمدان کوچک خود داشتم ؛برداشتم وآوردم وبه حاجی محمد دادم واو آن را به آقای شاهقلی داد واو اسم مرا به عنوان اولین نوآموز در دفترش نوشت .مرحوم موسی حسین محمدحسین حسیناکه صدای بسیاربلند وغرایی داشت به پشت بام‌خانه خود رفت وازمردم با صدای بلند خواست که شناسنامه های فرزندان را بیاورند سرانجام بعد از ساعتی، اسم سیزده نفرنوآموزدختر وپسر در دفتر سپاه دانش نوشته شد وبنای مدرسه درکوچ بنیان نهاده شد.اقامعلم گفت بایدبه شهربروم ودوسه روز دیگربه روستابرگردم.کوچ ازخودماشین نداشت واتوبوس قیطاسی هم که ازروستای نوفرست گاهی می آمدومردم را به شهر می بردرفته بود.اقامعلم پرسید وسیله ای هست ؟ که به لب جاده بروم.مرحوم حاجی غلامرضارفت ؛الاغش رادرحالی که یک نالین نرم وخالدار ونقش داربرویش انداخته بود آورد ومن مامورشدم از راه خراشاد ونصراباد.آقا معلمم را باالاغ به لب جاده قدیم زاهدان-بیرجند برسانم.اقامعلم سوار ومن هم پیاده حدودسیزده چهارده کیلومترراه راپیمودیم تا به لب جاده خاکی قدیم رسیدیم.نیم ساعتی هم طول کشید تا یک کامیون ازسمت زاهدان رسیدوبا خواهش والتماس آقامعلم راهی شهرشدبا آن کامیون.ومن خرراسوارشدم وبه کوچ بازگشتم سه روزبعدمعلم بامقداری نقشه ووسایل آموزشی ازشهربیرجند به ده آمدومن درتمام این سه شب ازخوشحالی رفتن به مدرسه خوابم نمی برد وانتظاررسیدن معلم وشروع درس در مدرسه رامی کشیدم .شبی که سپاه دانش به روستا آمد صبح زود همه بچه ها آماده رفتن به مدرسه شده بودیم.آقامعلم بعد ازخوردن صبحانه سوت زد ومارا به داخل باغ دعوت کرد وپشت بام  طبقه اول خانه های بهنیا که دوطبقه بود درست مقابل دراطاق خودمارا روی زمین ودر آفتاب نشاند والبته سایه درخت توت بزرگ باغ مانع گرمای آفتاب بود.معلم چند نقشه آورد وباکمک میخ ویکی ازبچه ها چند نقشه را روی دیوارنصب کرد وکلمات آهو وکاهو وسیب وسینی را ازروی نقشه به ما آموزش میدادوصدا هارا می کشید وما تکرار می کردیم وبعد می گفت: چنانه اینجا آهو وکاهو آخرش صدای (او)دارد وآخرسینی صدای (ای)دارد درنوشتن هم همین صدارادارد.انروزهیچ کس گریه نکرد بلکه همه نو آموزان خندان وخوشحال به خانه بازگشتند ودوهفته آموزش ازروی نقشه ها ادامه یافت واقا معلم ازروزسومی که درس را شروع کرد-مردم ده رابرای زدن جاده خراشاد وکوچ دعوت کرد وخود؛پتک وکلنگ بدست گرفت تاسنگهایی که هیچ کس نمی توانست خرد کند،خردکرده وازسرراه بردارد تا جاده کوچ وخر اشا د همواروبرای رفت وآمد اتوبوس به شهر آماده شود .او درهمان هفته اول برای ساخت مدرسه با همکار ی مردم کوچ نیز اقدام نمود پس از مدت کوتاهی در همان مدرسه دواطاقه به تدریس نوآموزان ادامه داد وپس از یکسال ودوماه. که خدمتش به پایان رسید.ازکوچ رفت درحالی که من ودونفر دیگر دریک سال سه کلاس وبقیه افراد دو کلاس خوانده بودند....اوخود.پتک وکلنگ بدست گرفت وسنگهای سختی که درمسیربود وهیچ کس نتواست آنرا خردکند خودمعلم آنهاراشکست تاراه برای اتوبوس هموارگردد.درآن تاریخ تنها آقای بهنیاکارمنددادگستری ومدیرکل دادگستری بیرجند وسید محمدرضوی هم که خواهرش درکوچ بود مامور ژاندارمری بودودرکوچ رفت وآمدداشت.ولی آقای بهنیادرکوچ باغ وزمین وملک وآب داشت اما این دو هیچ کدام متولد کوچ نبودند.آقای بهنیا متولد شورستان پخت سربیشه وآقای رضوی متولد سیدان ویا سندادان بود.ضمنا مادر یادگارفاطمه کوچی که در قاین بود هم اولین کارمند از کوچ وسرادار مدرسه در قاین بود .غیر ازاین سه نفرفقط مرحوم محمد ابراهیم عسکری که مادرش درکوچ زندگی میکرد اولین معلم ازکوچ درزاهدان بودودومین کارمند از فرزندان کوچ بوددوسه سال بعد آقای ذبیح الله فتاحیان دراداره کل پست زاهدان استخدام شد وسومین کارمند رسمی کوچ بود.چهارمین  کارمندکوچ که بازهم مادر وپدرش ساکن قاین بودندومادرش فاطمه کوچی  اولین کارمندوسرادارمدرسه درقاین بود؛مرحوم اسحاق یادگاربودوپنجمین کارمندازکوچ حسین کوچی هم کلاس محمد علی حسن زاده مفرد وحبیب نیابود که درمخابرات زاهدان استخدام گردیدوهم کلاسیش حبیب نیا به دانشگاه رفت وبعدسپاه دانش شد ولی علی آقا حسنزاده  بعد ازدیپلم به استخدام آموزش وپرورش تربت حیدریه درآمدوششمین  کارمند و محمد علی کوچی معلم - هفتمین کارمند از کوچ وحبیب نیا  هشتمین  کارمند والبته قبل ازاینها دکترمحمدرضابهنیا که متولد آسیابان درخش بود استاد دانشگاه ونیز خواهربزرگ ایشان انسیه خانم بهنیا ونیزخواهرکوچکشان نرجس خانم بهنیا به استخدام آموزش وپرورش درآمده بودند ولی خودرا ساکن بیرجند می دانستنداگرچه تابستانهارا به کوچ می آمدند دکتر بهنیا هم استاددانشگاه در تهران وورامین بود وو46 سال در سمتهای مختلف ودر دانشگاههای برجسته کشوروتهران خدمت نمود وآثار ارزنده ای از خود بر جا گذاشت وچند فرزنددکتر هم تحویل جامعه داد. همزمان با حبیب نیا مهندس عبدالحمید بهنیا هم  درسال 1352 شمسی دربانک تهران استخدام گردید.ازسالهای 1352 به بعدکارمندان کوچ افزایش یافت بطوری که امروزنزدیک دویست نفر ازفرزندان کوچ درنقاط مختلف ایران کارمند هستند.ازاین میان تعدادی دکتر ازکوچ درسازمانهای مختلف دولت مشغول خدمتند.جمعا حدود ده نفر دکتر ازخاندان بهنیا ودکتر غلامرضا آمالی ودکترمحمدحسن محمدی فرد دو دامادبهنیا بزرگ درایران وآمریکا وانگلیس مشغول خدمت درپستهای عالی رتبه مثل استادی دانشگاه هستندکه اینها وابسته به کوچ هستند ولی متولد کوچ نیستند.اماآنها که دقیقا ازریشه کوچ هستندعبارتنداز:دکترملیحه حسنزاده مفرد متخصص زنان وفوق تخصص سرطان بانوان ومدرس دانشگاه علوم پزشکی مشهد.2-دکترفرشته حسن زاده مفرد دارای دکترای حرفه ای داروسازی ساکن سربیشه.3-دکترمریم حسن زاده مفرد که درکانادا مشغول گذراندن دوره دکترای عالی است.4 دکتر محمد ،حسن زاده مفردکه دوره دکترای عالی را میگذراند..... محمد حسن زاده مفرد که در آمریکا مشغول گذراندن دوره دکترای عالی است.این چهارنفر فرزندان شادروان محمد علی حسنزاده مفردوخانم ثابت رای می باشند.5-دکتر حمید آسایش دکترای اقتصاد وگرایش پول وبانک فارغ التحصیل دانشکاه شهید بهشتی ودانشگاه تربیت مدرس تهران واستاد وعضو هیئت علمی دانشگاه بروجرد.6-دکتر ریحانه اسایش؛دکترای حرفه ای در رسته داروسازی که فعلا درمشهدمشغول خدمتمی باشد.7-دکتر علی کوچی فرزند شادروان حاج کلوخ کوچی دکترای هوافضا ومدرس دانشگاه تربت حیدریه وعضو هیئت علمی دانشگاه مذکور.8-دکتر مریم یادگاردکترای تاریخ مشغول خدمت در زاهدان.9 و10-دوتا ازفرزندان شادروان حسنرضا آزادگان نیز دکترا هستند یکی دکترای تاریخ ودیگری.....اطلاع ازرشته اش ندارم ونام انهاراهم درست دراختیارندارم ولی هردو رییس دبیرستان در درمیان هستند.11-یکی ازفرزندان حسین اقا بازنشسته مخابرات بیرجند هم دکترا دارد که من نام ورشته ایشان را دراختیارندارم.12-دکتر محمد کوچی که دکترای تاریخ دارد وبازهم من محل خدمت ایشان را دراختیارندارم.دکتر علیرضاکوچی  هم بزودی از رشته زبان وادب فارسی دکترا وفارغ التحصیل وبه این جمع افزوده می شود. علاوه براینها تعدادی دکتر ازخاندان کوچ وتعدادزیادی فوق لیسانس وتعدادزیادتری لیسانس دررشته های مختلف وسخت تحصیلی در نقاط مختلف مشغول خدمتند که باز هم مشخصات آنها دراختیاربنده نیست.تعدادی هم دبیر ومعلم وکارمندونیروی انتظامی وبازنشسته سپاه وناجاازاهالی کوچ وجود دارد وتعدادی دربانکها وروزنامه وپست وکویر طایر مشغول خدمتندهم چنین در دانشگاه پزشکی  بزرگترین واولین کارمند دانشگاه پزشکی از کوچ مسلم افروز بود که اخیر در 16 بهمن ماه 1398 درسن هشتادو سه سالگی به دیار حق شتافت.روحش شاد ویادش گرامی باد.همه این حرفها را نوشتم تا آیندگان بدانند که کوچ در اثر تلاش شادروان حاج میر محمد بهنیا دارای مدرسه شد وازسال 1343 تاکنون نزدیک دویست نفرکارمند حاصل تلاش اولیه مرحوم بهنیا بزرگ است که امروز فرزندان کوچ دربهترین رشته ها ودرسراسر ایران وانگلیس وکانادا وآمریکا مشغول خدمت به جهان بشریت هستند .باز هم برای مرحوم بهنیا ودودامادایشان : دکنر محمد حسین محمد یفرد ودکتر غلامرضا آمالی ودختربزرگ ایشان(انسیه خانم بهنیا ) هم چنین برای همسربزرگواربهنیا ومادردکتربهنیا که به رحمت حق رفته اند ویادگارانی بسیار بزرگ برحای گذاشته اند .ازدرگاه خداوند بزرک غفران الهی مسالت دارم وامیدوارم شفاعت چهارده معصوم علیهم السلام شامل حال آن بزرگواران گردد. آمین یارب العالمین.ساعات1:58 دقیقه بامداد پنج شنبه 14 فروردینماه 1399 شمسی........سلام.باید اضافه کنم که علاوه بر آنچه در متن  فوق آمده است.دکتر محمدرضا یوسفی نیز دکترای حقوق دارد ودر خدمت دادگستری  وخدمت گزار مردم است ودفتر وکالت دارد .مادر ایشان اهل کوچ وپدر ایشان اهل هریوند می باشد..14 دکتر فریدون یادگار که بازنشسته ارتش می باشد ودکترای حقوق دارد وهم اکنون دارای دفتر وکالت می باشد ودرمسایل حقوقی  ووکالت فعال است ودرخدمت مردم.15-دکتر علی رضا کوچی که همه اورا به عنوان  مجری نمونه نمایشهای مذهبی وفرهنگی می شناسند ودر زمینه های زیادی ازجمله :خبرنگار؛حافظ ومدرس واستاد قرآن ومکبر نمازجمعه ومداحی وموسیقی وموسسه قرانی تسنیم وچند مورد دیگر فعالیت دارد وهمه اورا می شناسند .به زودی دررشته دکترا  ی زبان وادبیات فارسی فارغ التحصیل می شود وبه دکترهای کوچ می پیوندد.علاوه براینها بازهم افرادی دیگر دارای دکترا هستند که من از شرح حال ورشته آنهابی خبر هستم.دوتا ازفرزندان حاجی پورشوهر فروردین حاجی علی رضاکربلایی حاجی محمدبنام  لادن وسحرنیزدکترا دارند وعلی حاجی پور مهندس می باشد که هرسه نفر درتهران مشغول خدمتندوتااین جا 17 نفر دکتر از خاک کوچ معرفی شدند که بازهم به شمار آنها افزوده خواهدشد.اضافه می کنم که اطلاعات جدیدی که در روز های اخیر از هم‌صحبتی با چند نفر از اهلی کوچ بدست آوردم‌معلوشدتعداد 10 ویا 11 نفر دیگر از فرزندان نسل کوچ دکتر دادند ویا بزودی دکترا می گیرندکه تعداددکترهای کوچ به بیست وهشت نفر می رسند واین‌خبر فرزندان‌مرحوم‌بهنیا ؛بویژه مهندس عبدالحمید بهنیا را بسیار خوشحال خواهد نمود که زحمات‌مرحوم‌پدربزرگورش به ثمر نشسته و اینگونه افتخاد برای کوچ وخراسان وکشور ایران آفریده است زنده با دفرزندان سخت‌کوش کوچ که‌دامنه افتخادات‌کوچرا به امریکا وکانادا وانگلیس و تهران و مشهدوارومیه وتبریز وبروجرد وتربت حیدریه وزاهدان وسراوان وخاش وزابل  ودرگز وگرگان‌ورشت وگچ ساران و کردستان‌وترکیه و آلمان‌وچین وژاپن ومراکش ولیبی وآفریقا کشانده اند.ارجمله:یکی از فرزنداد علی حسین حاجی رضاکوچی-دختر غلامحمد حسین‌محمد حسین محمد حسین حسینا.نیز 21-دختر  حسن اسحاق اسدالله کوچی .23-ونیز دختر محمد علی صبوری فرزند احسن الله علی ملا‌محمدحسن  صبوری کوچ25.دخترمرحوم‌حبینیا که هم‌ا دکتر است وهم‌شوهرش وشوهر خانم‌دکتر ملیحه حسنزاده‌مفرد وچند نفد دیگر که مشخصات‌آنهارادر اختیارندادم ار جمله دختر صغری محمدحسین‌محمد حسین‌حسیناکه زوجه استاد اصغر فلاحیبوده ایت هم چنین دختری ار نواده ای حاجی علی سررهی در خاش ویا شهر سراوانکه دکترا دارد.اینها تا اینجاباله 28ونفردکترا رسیده اند زنده باد نام‌پر افتخار کوچ نهارجان‌بیرجند یا کوچ خراشاد

-البش که عیان مهر فروزان آمد       ظاهر از پرده ی عصمت رخ جانان آمد

سر زد ازبرج نبوت مه رخشنده ی دین   روشن از نور رخش عالم امکان آمد

دختر ختم رسل هادی کل ،شاه سبل   از پس پرده عیان چون مه کنعان آمد

دسته دسته ملک از عالم بالا بزمین        بهر دیدار رخش خرم وخندان آمد

عزت وفضل وشرافت بنگر زامر خدا     سوی زهرا زجنان حوری وغلمان آمد

ساره وآسیه ومریم وکلثوم زبهشت   از پی خدمت آن زهره ی تابان آمد

آنچنان نور رخ دخت نبی جلوه نمود      که قصور همه ی مکه نمایان آمد

نه همین مکه منور شده از طلعت او     زسما ـابسمک یکسره رخشان آمد

شده از مکه همان نور نمایان که بطور    سالهادر طلبش موسی عمران آمد

بهر این نور که در صلب خلیل الله بود      نارنمرود به یک لحظهگلستان آمد

گر نبردی بزبان نوح نبی نامش را        کی نجات از یم وگرداب وزطوفان آمد

یوسف مصر گراین نام نخواندی بزبان   کینجاتش زچه وگوشه ی زندان آمد

چون نیاید زازل تابه ابد همتایش        همسرش شیر خدا حامی قر آن امد

زین دودریای فضیلت که بهم شد واصل  خارخ از ایندو نکو لولوء و مرجان آمد

نه همین ام ابیها نبی اش خوانده زحق    ام فضل ،ام کتاب ، ام امامان آمد 

شب مولود مهین دخت نبی فاطمه شد عرش پرنور شد وفرش چراغان آمد

تاکه تبریگ بگوید بجهان شیعه        {کربلایی} زسوی نوحه سرایان آمد 

اثر طبع شاد روان نادعلی کربلایی-پدر سه شهید -به نقل ازارمغان کربلا کتاب سوم -ص63-64--انتشارات خزر -بوذرجمهری سابق (15 خرداد)- ----البشارت که عیان مهر فروزان آمد       ظاهر از پرده ی عصمت رخ جانان آمد

سر زد ازبرج نبوت مه رخشنده ی دین   روشن از نور رخش عالم امکان آمد

دختر ختم رسل هادی کل ،شاه سبل   از پسرده عیان چون مه کنعان آمد

دسته دسته ملک از عالم بالا بزمین        بهر دیدار رخش خرم وخندان آمد

عزت وفضل وشرافت بنگر زامر خدا     سوی زهرا زجنان حوری وغلمان آمد

ساره وآسیه ومریم وکلثوم زبهشت   از پی خدمت آن زهره ی تابان آمد

آنچنان نور رخ دخت نبی جلوه نمود      که قصور همه ی مکه نمایان آمد

نه همین مکه منور شده از طلعت او     زسما ـابسمک یکسره رخشان آمد

شده از مکه همان نور نمایان که بطور    سالهادر طلبش موسی عمران آمد

بهر این نور که در صلب خلیل الله بود      نارنمرود به یک لحظهگلستان آمد

گر نبردی بزبان نوح نبی نامش را        کی نجات از یم وگرداب وزطوفان آمد

یوسف مصر گراین نام نخواندی بزبان   کینجاتش زچه وگوشه ی زندان آمد

چون نیاید زازل تابه ابد همتایش        همسرش شیر خدا حامی قر آن امد

زین دودریای فضیلت که بهم شد واصل  خارخ از ایندو نکو لولوء و مرجان آمد

نه همین ام ابیها نبی اش خوانده زحق    ام فضل ،ام کتاب ، ام امامان آمد 

شب مولود مهین دخت نبی فاطمه شد عرش پرنور شد وفرش چراغان آمد

تاکه تبریگ بگوید بجهان شیعه        {کربلایی} زسوی نوحه سرایان آمد 

اثر طبع شاد روان نادعلی کربلایی-پدر سه شهید -به نقل ازارمغان کربلا کتاب سوم -ص63-64--انتشارات خزر -بوذرجمهری ارت

 فلک دانی چه ظلمی از تو برزهرای اطهر شد            چه بیدادی زتو بر فاطمه بعد از پیمبر شد

مگر آن گفته های شاه خاتم رفته از گوشت              که بعد ازرحلت او فاطمه از غم مکدر شد

بگفت احمد مکرر فاطمه بضعه  منی                       چرانسبت به او پس ظلمها زامت مکررشد

همان زهرا که احمد زاحترامش  گفت با امت                دریده نامه ی ارثش زخصم شوم کافر شد

نخشکیده هنوز از آب  غسل شاه خاتم کفن                 که نار ظلم در باب سرایش شعله آور شد

دل بشکسته اش اورا نبود بس در غم بابش                 که پهلویش شکسته آن چنان از ضربت در شد

نبود بس سینه اش را ناله های جانگداز غم                 که آزرده زمیخ در زاعدای ستمگر شد

نبود بس تیرگی روز در چشمش زهجر باب                    که نیلی آنچنان از سیلی  آن رخسار انور شد

زضرب تازیانه دشمن دین بازویش راخست                   مصیبت دیده ای را تسلیت آنسان مقرر شد

چرا حبل جفا بر گردن حبل المتین بستند                    چرزا مغلوب دست روبه دون ،شیر داور شد

قضا بر بست دست شیر حق را ورنه در آندم                کجاروبه ، رها از دست ضرغام غضنفر شد

ز لطف مرتضی و آل پاک اوست کاندر طوس                بدوران مرثیه خوانی  ، مدامی شغل (آذر) شد .

اثر طبع آذر خراسانی -به نقل از جلد اول دیوان آذر -صص-55-56 -چا پ سوم -1348 شمسی  انتشارات طوس-